Tersaneler; gemi inşa, bakım, onarım ve donatım faaliyetlerinin yürütüldüğü yüksek riskli ve 24 saat çalışma gerektiren endüstriyel alanlardır. Aydınlatma sistemleri bu alanlarda görsel konfor, iş güvenliği, enerji verimliliği ve operasyonel verimlilik açısından kritik öneme sahiptir.
Beraber bu alanlar için aydınlatma tasarımında dikkat edilmesi gereken unsurları, teknik standartlar, armatür özellikleri, kurulum detayları başlıkları altında ayrıntılı olarak inceleyelim.
TERSANE İÇİN AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ
Tersanelerde etkili bir aydınlatma sistemi tasarlarken yalnızca yeterli ışık düzeyi değil, aynı zamanda çalışanların güvenliği, verimliliği ve konforu da göz önünde bulundurulmalıdır. Bazı dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıdaki gibidir;
Görsel konfor: Tersane çalışanlarının yoğun ve zorlu şartlar altında rahat ve huzurlu hissetmesi sağlanmalıdır. Yansıma, kamaşma ve ani ışık-geçişlerinden arındırılmış bir ortam, çalışanların motivasyonunu ve dikkat düzeyini artırarak dolaylı olarak üretkenliğe katkı sağlar.
Görsel performans: Kaynak, kesme, montaj gibi detaylı ve dikkat gerektiren işlemler sırasında, çalışanların görsel görevlerini hatasız ve uzun süre boyunca sürdürebilmesi gerekir. Bu da uygun aydınlık seviyesi, doğru renk sıcaklığı ve yeterli renk geri verimi ile mümkün olur.
Emniyet: Tersaneler, ağır ekipmanlar, açık havuzlar ve hareketli araçlar nedeniyle yüksek riskli çalışma alanlarıdır. Yetersiz veya dengesiz aydınlatma; düşme, çarpma ve makine kazaları gibi tehlikeleri artırabilir. Doğru konumlandırılmış ve güvenlik standartlarına uygun aydınlatma elemanları, bu riskleri minimize eder.
TERSANE AYDINLATMASI TASARIMI
Işık Dağılımı: Işık, tüm çalışma alanlarına eşit şekilde dağılmalıdır. Yerlerdeki gölgeler, çalışanların görsel görevlerini yerine getirmelerini engellememelidir. Aydınlatma seviyeleri arasında büyük farklar olmamalıdır.
İç ve Dış Alan Aydınlatması: Hem kapalı alanlarda hem de açık alanlarda, çalışanların güvenliğini sağlamak amacıyla uygun aydınlatma koşulları sağlanmalıdır. Özellikle dış alanlarda gece çalışmaları yapılıyorsa, açık alan aydınlatmasının yeterli olması gereklidir.
TERSANE AYDINLATMA STANDARTLARI
Tersaneler için aydınlatma tasarımı, çeşitli uluslararası standartlar ve yerel yönetmeliklere dayanarak yapılmalıdır. İşte tersanelerde kullanılan başlıca aydınlatma standartları ve detaylar:
ILO Liman İşletmelerinde Sağlık ve Emniyet Rehberi (ILO Port Safety and Health Guide)
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), çalışma koşullarını iyileştirmek, işçilerin haklarını korumak ve iş güvenliğini sağlamak amacıyla dünya genelinde birçok standart geliştirmiştir. ILO’nun aydınlatma ile ilgili belirlediği standartlar, özellikle iş yerlerinde uygun aydınlatma koşullarını sağlamak için gereklidir. ILO’nun ILO No. 115 (Aydınlatma ve Çalışma Koşulları) gibi standartları, işçi sağlığı ve güvenliği açısından büyük önem taşır.
IEC 60598 – Armatürlerin Güvenlik Standartları
Tersanelerde kullanılan aydınlatma armatürlerinin güvenliği için IEC 60598 standardı, yüksek güvenlik gereksinimlerini karşılamalıdır. Bu standart, elektriksel güvenlik, ısıl dayanıklılık, su ve toza karşı koruma, yangın güvenliği ve mekanik dayanıklılığı kapsar. Özellikle:
Elektriksel Güvenlik: Kısa devre ve aşırı yüklenmelere karşı korunma.
Isıl Güvenlik: Aşırı ısınmaya karşı dayanıklılık.
Koruma Sınıfı (IP): Su ve tozdan koruma (IP65/IP66/IP67).
Yangına Dayanıklılık: Alev almaz malzeme kullanımı.
Mekanik Dayanıklılık: Darbe ve vibrasyonlara karşı direnç.
CIE 115 – Yol Ve Dış Ortam Aydınlatması İçin Kılavuzlar
CIE 115, yol ve dış mekan aydınlatması için genel kılavuzları sunar ve tersane gibi endüstriyel alanlarda aydınlatma tasarımında dikkate alınması gereken önemli kriterleri içerir. Tersane aydınlatması, iş güvenliği, görsel konfor ve verimlilik sağlamak için doğru aydınlatma düzeylerini ve dağılımını belirler.
IESNA RP-7 – Endüstriyel Açık Alan Aydınlatma Standartları
Endüstriyel açık alanlarda, özellikle tersaneler gibi büyük ve zorlu çalışma alanlarında, aydınlatma tasarımını düzenleyen bir standarttır. Bu standart, iş güvenliği, verimlilik ve görsel konfor sağlamak amacıyla dış mekan aydınlatmasının nasıl olacağına dair rehberlik eder.
IMO & IALA – Denizcilik Güvenlik Standartları
IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü) ve IALA (Uluslararası Deniz Feneri ve Işaretleme Birliği), tersanelerdeki güvenlik ve aydınlatma standartlarını belirlerken, özellikle gemi trafiği ve liman operasyonlarının güvenliği için kritik kurallar koyar.
En 12464-2 – Dış Mekan İş Alanları İçin Aydınlatma
EN 12464-2, tersanelerde iş güvenliği, verimlilik ve görsel konforun sağlanması için gereken aydınlatma standartlarını belirler. Aydınlatma tasarımında bu gereksinimlerin dikkate alınması, iş kazalarını önlemek ve işçilerin sağlığını korumak için hayati öneme sahiptir.
Bu standartlara göre önerilen minumum aydınlık seviyelerine ait tablo aşağıdadır.
| ALAN | AYDINLATMA (lux) | DÜZGÜNLÜK | CRI (min) | NOTLAR |
| Vinç Operasyon Alanları | 150 lux | ≥ 0.25 | 70 | Daha zorlu ve ayrıntılı işler için 500 lux veya daha yüksek seviyeler önerilebilir. |
| Tersane İmalat Alanı | 200-500 lux | ≥ 0.40 | 80 | Hassas çalışma alanları için daha fazla düzgünlük ve aydınlık seviyesi önerilir. |
| Yaya Yolları | 20 lux | ≥ 0.25 | 65 | Görsel konfor ve emniyet temel krtiterdir. |
| Araç Yolları | 30-50 lux | ≥ 0.25 | 65 | Görsel konfor ve emniyet temel krtiterdir. |
| Havuz İçi | 200-500 lux | ≥ 0.40 | 70 | Kuru/yüzer havuz içi çalışmalarda |
| İdari Alan Çevresi | 30 lux | ≥ 0.25 | 70 | Genel güvenlik ve yönlendirme |
| Açık Stok Sahaları | 100 lux | ≥ 0.40 | 70 | Sac, profil, blok malzeme stok alanları |
| Kamera izleme bölgeleri | 100 lux | ≥ 0.40 | 80 | Yüz tanıma ve olay analizi için net görüntü |
DİALUX EVO PROGRAMI İLE OLUŞTURULAN AYDINLATMA MODELİ
TERSANEDE KULLANILACAK ARMATÜR ÖZELLİKLERİ
Tersaneler gibi zorlu endüstriyel ortamlarda kullanılan aydınlatma armatürleri, güvenlik, verimlilik ve dayanıklılık gibi bir dizi önemli kriteri karşılamalıdır. İşte tersanede kullanılacak armatürlerin sahip olması gereken temel özellikler:
Yüksek Dayanıklılık (Mekanik Direnç)
Armatürler, darbe ve titreşim gibi zorlu koşullara dayanıklı olmalıdır. Tersaneler, ağır makineler ve hareketli ekipmanlarla dolu alanlardır, bu nedenle armatürlerin yüksek darbe dayanıklılığı (IK derecesi 8 veya üstü) gereklidir.
Koruma Sınıfı (IP Derecesi)
Tersane ortamlarında toz ve su gibi etkenlere karşı yüksek koruma gereklidir. Armatürlerin IP65 veya IP66 gibi yüksek koruma sınıfına sahip olması, dış mekan koşullarına, nem ve toza karşı dayanıklı olmalarını sağlar.
Enerji Verimliliği
Tersaneler büyük alanlar olduğundan, enerji verimliliği büyük önem taşır. LED armatürler, düşük enerji tüketimi ve uzun ömürleriyle tercih edilmelidir. Ayrıca, dimmerler ve hareket sensörleri gibi enerji tasarrufu sağlayan özellikler kullanılabilir.
Yüksek Isı Dayanıklılığı
Tersaneler, genellikle zorlu çevresel koşullara sahip alanlardır. Armatürlerin yüksek sıcaklıklara dayanıklı olması gerekir. Yüksek ısıl dayanıklılık sağlayan malzemeler kullanılmalıdır.
Yangına Dayanıklılık
Alev geciktirici malzemelerle üretilmiş armatürler, yangın güvenliğini sağlamak için önemlidir. Tersanelerdeki aydınlatma armatürleri, olası bir yangın durumunda alev almaz özellikte olmalıdır.
Acil Durum Aydınlatması
Acil durum aydınlatma sistemlerine entegre edilebilen armatürler, elektrik kesintisi durumunda otomatik olarak devreye girerek güvenli bir tahliye sağlar. Tersanede acil çıkış yolları ve yönlendirme ışıkları kritik öneme sahiptir.
Uzun Ömür ve Düşük Bakım İhtiyacı
Tersanelerde armatürlerin uzun ömürlü olması, bakım ve değiştirme maliyetlerini düşürür. LED teknolojisi, düşük bakım gereksinimi ve uzun çalışma ömrü ile en uygun seçenektir.
Çalışma Sıcaklık Aralığı
Tersane ortamlarında sıcaklıklar geniş bir aralıkta değişebilir. Armatürlerin -20°C ile +50°C gibi geniş bir sıcaklık aralığında çalışabilmesi gerekir.
Kimyasal Dayanıklılık
Tersanede kullanılan bazı malzemeler veya yağlar, aydınlatma armatürlerinin kimyasal dayanıklılığını test eder. Armatürler, kimyasal maddelere ve korozyona karşı dirençli olmalıdır.
Dış Mekan İklim Koşullarına Uyum
Tuzlu suya ve nemli havaya karşı dirençli olmalıdır. Korozyon önleyici malzemelerle üretilmiş armatürler tercih edilmelidir.
TERSANEDE KULLANILACAK ARMATÜR İÇİN MONTAJ VE KURULUMDA DİKKAT EDİMESİ GEREKENLER
Tersanede armatür montajı yapılırken aşağıdaki kritik hususlara dikkat edilmelidir:
- Sağlam ve Güvenli Montaj: Titreşim, rüzgar ve darbeye karşı dayanıklı yüzeylere sabitlenmeli.
- Doğru Yükseklik ve Konumlandırma: Aydınlatma homojenliği için uygun yükseklik ve açılarla yerleştirilmeli.
- IP ve IK Koruma Sınıfı Uygunluğu: Toz, su ve darbelere dayanıklı (en az IP65, IK08) ürünler tercih edilmeli.
- Kablo ve Bağlantı Güvenliği: Su geçirmez, korumalı bağlantılar yapılmalı. Kablo kanalları düzenli olmalı.
- Acil Durum Aydınlatması: Acil çıkış yolları ve tahliye alanlarına entegre edilmelidir.
- Topraklama ve Elektrik Güvenliği: Armatürler uygun şekilde topraklanmalı, elektrik güvenliği testleri yapılmalı.
- Erişim ve Bakım Kolaylığı: Periyodik bakım için kolay erişilebilir konumlarda olmalı.
Bu kriterlere uyum, tersanede güvenli ve uzun ömürlü aydınlatma sistemleri için şarttır.
