Endüstriyel aydınlatma, küçük ölçekli atölyelerden geniş üretim hollerine kadar uzanan çeşitli çalışma alanlarını kapsar.Tesisin iç yapısına, üretim süreçlerine ve kullanılan ekipmanlara bağlı olarak yalnızca doğal aydınlatma yeterli olmayabilir; bazı bölgelerde ek olarak yapay aydınlatma çözümlerine ihtiyaç duyulur. Bu alanlardaki yapay aydınlatma türleri aşağıdaki gibidir:
Genel Aydınlatma: Tüm alanı eşit şekilde aydınlatır.
Yerel (Görev) Aydınlatma: Belirli iş istasyonlarına odaklanır.
Acil Durum Aydınlatması: Elektrik kesintilerinde veya tahliye durumlarında devreye girer.
Endüstri tesislerinde hem çalışan sağlığını korumak hem de iş verimliliğini artırmak için aydınlatma seviyeleri, ilgili standartlarda belirtilen minimum değerlerin altına düşmemelidir. Ülkemizde endüstri tesislerinde aydınlatma için uygulanan standartlar; TS EN 12464 Işık ve Işıklandırma – İş Mahallerinin Aydınlatılması – Bölüm 1: Kapalı Alandaki İş Mahalleri, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği, İlgili Avrupa Normlarıdır (EN 1838 (Acil durum aydınlatması),EN 60598 (Aydınlatma armatürleri),EN 13032 (Aydınlatma ölçümleri ve verileri)…vb).
AYDINLATMA TASARIMINDA NELERE DİKKAT EDELİM?
Bu alanlarda aydınlatma tasarımında nelere dikkat etmemiz gerektiğini madde madde inceleyelim:
- Endüstriyel tesislerde her alan için uygun aydınlık düzeyinin sağlanması, hem iş güvenliği hem de verimlilik açısından kritik öneme sahiptir. Alan aydınlatmasının standarda uygun olduğu kontrol edilmelidir. Eğer yapılan iş kritik, detaylı çalışma gerektiren, yapması normalden uzun süren işler ise aydınık düzeyinin artırılması tavsiye edilir.
- Parıltı dağılımı ise, farklı yüzeylerde veya görüş alanlarında oluşan parlaklıkların dağılımını ifade eder. Endüstriyel aydınlatmada, parıltının düzgün ve kontrollü dağılımı; görsel konfor, göz sağlığı ve verimli çalışma için son derece önemlidir. İyi bir parıltı dağılımı için ise; armatürler doğru açıda yerleştirilmeli, gerekirse ışık kaynaklarının dolaylı (indirekt) kullanılmalı, yansıtıcı yüzeylerden kaçınılmalı ve kamaşma kontrolü olan aydınlatma armatürleri tercih edilmelidir.
- Düzgünlük, bir alandaki en düşük ve ortalama aydınlık değerlerinin oranı (U₁ = Emin/Eavg) olarak tanımlanır ve endüstriyel tesislerde kişilerin ani parlaklık farkları yaşamadan güvenli ve verimli çalışabilmesi için önemlidir; örneğin hassas montaj hatlarında U₁ ≥ 0,7, genel montaj ve imalat hatlarında ≥ 0,6, kaynak atölyelerinde ≥ 0,5 oranları hedeflenir. Düzgünlüğü sağlamak için armatürlerin uygun yükseklik ve mesafelerde yerleştirilmesi, açık tonlu yüzeylerin kullanılması, lokal aydınlatmaların ilavesi ve düzenli bakım yapılması gereklidir; bu sayede iş kazaları azalır, hata oranı düşer ve enerji tasarrufu sağlanır.
- Kamaşma, bir aydınlatma sisteminin doğrudan ışık kaynağı veya yüksek yansıtıcı yüzeylerden yayılan parıltının gözleri rahatsız edecek ölçüde parlak olmasıdır; endüstriyel tesislerde hem çalışan konforunu azaltır hem de görsel performansı düşürerek kaza riskini artırır. Bu nedenle UGR (Unified Glare Rating) değeri düşük armatürler seçilmeli, ışık kaynakları doğru açılarla yönlendirilip optik lensler kullanılmalı ve yansıtıcı yüzeyler mat, açık tonlarda tasarlanarak kamaşma etkisi minimize edilmelidir.
ENDÜSTRİ TESİSLERİ VE LED
Geçmişte endüstriyel tesislerin üretim alanlarında flüoresan lambalar, yüksek basınçlı sodyum ve cıva buharlı lambalar, metal halojenler ve endüksiyon lambaları gibi çeşitli aydınlatma teknolojileri kullanılmıştır. Ancak bu geleneksel sistemler, enerji tüketimi, bakım zorluğu ve sınırlı ışık kalitesi gibi dezavantajlar barındırmaktadır. Günümüzde ise LED tabanlı aydınlatma sistemleri, endüstriyel aydınlatmada standart haline gelmiştir. Düşük enerji tüketimi, uzun ömür, yüksek ışık verimi ve bakım gereksiniminin minimum düzeyde olması, LED’leri açık ara en verimli ve ekonomik seçenek yapmaktadır.
Endüstri Tesisi ve Led Kullanımı
LED aydınlatmanın endüstriyel alanlarda yaygınlaşmasının temel nedenleri ve avantajlarını gelin beraber detaylı olarak inceleyelim:
- Enerji Verimliliği: LED’ler, geleneksel akkor, floresan veya metal halide lambalara kıyasla %50 ila %80 daha az enerji tüketir. Bu durum, özellikle 7/24 aydınlatma gerektiren endüstriyel tesislerde elektrik faturalarında ciddi tasarruf sağlar.
- Uzun Ömür: LED lambaların kullanım ömrü oldukça uzundur; ortalama 50.000 ila 100.000 saat veya daha fazla dayanabilirler. Bu uzun ömür, lamba değiştirme ve bakım maliyetlerini önemli ölçüde azaltır, iş gücü tasarrufu sağlar.
- Dayanıklılık: Endüstriyel ortamlar genellikle tozlu, nemli ve titreşimli olabilir. LED armatürler, bu zorlu koşullara dayanacak şekilde tasarlanmıştır ve kırılmaya, titreşime ve diğer dış etkenlere karşı dirençlidir.
- Anında Başlama: Floresan ve HID lambaların aksine, LED sistemleri anında tam parlaklığa ulaşır ve ısınma süresi gerektirmez. Bu özellik, özellikle sık açılıp kapanan veya acil durum aydınlatması gerektiren alanlarda önemlidir.
- Düşük Isı Üretimi: LED’ler, enerjinin büyük bir kısmını ışığa dönüştürdüğü için çok daha az ısı üretir. Bu, hem enerji israfını azaltır hem de soğutma maliyetlerini düşürür ve yangın riskini minimize eder. Özellikle soğuk hava depoları gibi düşük sıcaklık gerektiren alanlar için idealdir.
- Gelişmiş Işık Kalitesi ve Kontrol: LED’ler, yüksek renk geri verimi (CRI) sayesinde renkleri daha doğru gösterir, bu da kalite kontrol ve detaylı işler için önemlidir. Ayrıca, LED sistemleri genellikle ayarlanabilir ışık seviyeleri ve akıllı kontrol sistemleriyle entegre edilebilir, böylece aydınlatma ihtiyaca göre optimize edilebilir.
- Çevre Dostu: LED’ler cıva gibi zararlı maddeler içermez ve geri dönüştürülebilir. Bu da onları çevre açısından daha sürdürülebilir bir aydınlatma çözümü haline getirir.
ENDÜSTRİ TESİSLERİNDE KULLANILAN LED ARMATÜR ÇEŞİTLERİ
Pratik olması ve kolay incelenmesi açısından endüstri tesislerinde kullanılan led armatür çeşitlerini tablo halinde kullanım alanları ve özellikleriyle detaylı olarak bakalım.
| ARMATÜR TÜRÜ | KULLANIM ALANI | ÖZELLİKLER |
| Yüksek Tavan (High-Bay) | Üretim holleri, büyük depolar, lojistik alanlar | 6 m ve üzeri yükseklikler için güçlü ve homojen aydınlatma |
| Alçak Tavan (Low-Bay) | Montaj, bakım atölyeleri, teknik hacimler | 3–6 m tavan yüksekliği için geniş açılı ve difüz aydınlatma |
| Etanj Armatür | Depolar, raf alanları, nemli/tozlu alanlar | Suya/toza dayanıklı gövde, dayanıklı yapıda armatür |
| Ex-Proof Armatür | Kimya, boya, petrol, patlayıcı ortamlar | Patlama riski olan ortamlarda güvenli aydınlatma |
| Projektör Armatür | Tesis cephesi, açık saha, yükleme alanı, yükleme ve boşaltma alanları, açık saha ve stok sahaları | Yüksek ışık çıkışı, geniş açı seçenekleri, dış ortam koşullarına dayanıklı tasarım |
| Cadde ve Sokak Armatürü | Fabrika çevresi, iç yollar, güvenlik alanları | Yönlendirilmiş ışık, kamaşma kontrolü, estetik görünüm |
| Acil Durum Armatürü | Kaçış yolları, merdivenler, çıkış kapıları | Elektrik kesintisinde devreye giren bağımsız aydınlatma |
Peki bu armatürlerin tesisimiz için yeterli olup olmadığı konusunda dikkat etmemiz gereken faktörler kısaca aşağıdaki gibidir:
- Ortam Koşulları: Toz, nem, kimyasallar, sıcaklık, patlayıcı gaz/toz varlığı.
- Aydınlatma Seviyesi (Lüks): Yapılan işe göre gerekli olan ışık şiddeti.
- Enerji Verimliliği: Uzun vadede işletme maliyetlerini düşürmek için LED gibi verimli teknolojilerin tercih edilmesi.
- Bakım Kolaylığı ve Ömrü: Armatürlerin değişim sıklığı ve bakım maliyetleri.
- Renk Geri Verimi (CRI): Özellikle kalite kontrol ve hassas işler için renklerin doğru algılanması önemlidir.
- Kontrol Sistemleri Entegrasyonu: Akıllı aydınlatma sistemleriyle uyumluluk.
- Güvenlik Standartları: Bölgesel ve uluslararası güvenlik standartlarına uygunluk (CE, TSE, ATEX vb.).
Doğru armatür seçimi, endüstriyel tesislerin hem enerji verimliliğini artırmasına hem de çalışanlar için daha güvenli ve verimli bir çalışma ortamı sağlamasına yardımcı olur.
